Nepnieuws, propaganda, complottheorieën, alternatieve feiten: allemaal informatie die onjuist of misleidend is. Voor ontvangers betekent het dat ze soms keuzes of beslissingen baseren op onjuiste informatie. Of dat ze onbedoeld anderen op de hoogte stellen van feitelijke onjuistheden. Het probleem van misinformatie gaat verder dan het niveau van de individuele ontvanger. Op maatschappelijk niveau zorgt misinformatie namelijk voor vervuiling van ons kennis-ecosysteem, waardoor mensen in algemene zin gaan twijfelen aan de geloofwaardigheid van informatie.
Waarom is dit belangrijk om te weten?
- Veel informatie is onjuist, maar er is een belangrijk onderscheid tussen informatie die onbedoeld onjuist is (zoals complottheorieën, die hun aanhangers hartstochtelijk geloven) of bedoeld onjuist (propaganda om anderen te overtuigen).
- Veel misinformatie maakt ook betrouwbare zenders op lange termijn minder betrouwbaar, omdat mensen meer en meer gaan twijfelen aan de juistheid van informatie.
- Bedrijven en organisaties willen graag gezien worden als eerlijk, transparant en betrouwbaar. Misinformatie vervuilt ook de mate waarin hun communicatie als waar wordt gezien.
De geloofwaardigheid van informatie
In recent onderzoek wordt het probleem van misinformatie benaderd vanuit filosofisch perspectief. Mensen zijn voor hun kennis voor het overgrote deel afhankelijk van anderen: het gezin, buren, familie, vrienden, collega’s en nieuwsmedia. Als die bronnen onjuiste informatie verzenden, heeft dit gevolgen voor de manier waarop mensen kijken naar bronnen die traditiegetrouw worden geloofd. Misinformatie wordt gezien als vervuiling van het informatie-ecosysteem. Voor die vervuiling is het van belang om zorgvuldig om te gaan met informatie en bronnen. Fact-checking is nodig en dat kost tijd – zeker naarmate er veel onware informatie circuleert. Ook betrouwbare bronnen zullen soms helaas onware informatie gaan versturen, wat de geloofwaardigheid van die bronnen weer ondermijnt. Omdat mensen voor hun kennis in zeer hoge mate afhankelijk zijn van anderen (zeker van betrouwbare bronnen) is dit slecht nieuws.
Gevaren van misinformatie
Uit de resultaten van het onderzoek kunnen drie belangrijke conclusies worden getrokken. Een direct gevaar van misinformatie is uiteraard dat ontvangers onjuiste overtuigingen hebben (bv. veel paprika eten leidt tot darmproblemen), mogelijk hun handelen aanpassen (bv. geen paprika meer consumeren) of deze informatie doorsturen naar anderen. Het volgende gevaar is dat mensen twijfelen aan eerdere overtuigingen (bv. dat paprika gezond was) of twijfelen aan bronnen van deze overtuigingen (bv. ouders en de groenteboer). Ook moeten mensen meer moeite doen om te achterhalen of nieuws klopt en of een zender betrouwbaar is. Een gevaar van misinformatie is ook dat mensen minder vertrouwen krijgen in nieuwsbronnen in het algemeen, zoals kranten, nieuwsuitzendingen en online nieuws.
Kortom
- Misinformatie heeft negatieve gevolgen voor de acceptatie van alle juiste informatie, waardoor organisaties zich bewust moeten zijn van een lagere geloofwaardigheid van hun communicatie.
- Communicatie van organisaties zal feitelijker en duidelijker moeten zijn om consumenten en stakeholders beter van dienst te kunnen zijn.
- Betere beschikbaarheid van (oudere) informatie over organisaties kan fact-checken vanuit de ontvanger vergemakkelijken.
Meer weten? Dit artikel is gebaseerd op onderstaande publicatie:
De Ridder, J. (2021). What’s so bad about misinformation? Inquiry, 1-23. Je vindt het artikel hier.