kennisbank item

Soep gooien, vastplakken en blokkeren? Hoe ontregelende klimaatacties tot grotere steun voor de zaak kunnen leiden

Publicatiedatum: 25 | 05 | 2023
Delen:

Volg jij SWOCC al op LinkedIn?

In het afgelopen jaar was er veel aandacht in de media voor diverse disruptieve klimaatacties. Gretig werd er geschreven en gesproken over besmeurde kunst, vastgeplakte actievoerders en geblokkeerde wegen. Ontregelende acties vallen op en leiden tot heftige discussies over nut en noodzaak. Veel mensen voelen weerstand bij dit soort acties en zijn van mening dat klimaatactivisten hun doel voorbij schieten. Tegelijkertijd lijkt de steun voor deze acties te groeien. Recent verscheen een interessante studie waarin aan de hand van verschillende experimenten het effect werd onderzocht van radicale acties bij het stimuleren van sociale verandering.

Waarom is dit belangrijk om te weten?

  • Om de doelen van het klimaatakkoord van Parijs te halen, moet de uitstoot van broeikasgassen in de hele wereld drastisch omlaag.
  • Radicale acties hebben tot doel de urgentie voor de klimaatcrisis te versterken en de transitie naar netto nul CO₂ uitstoot te versnellen.
  • Een beter begrip in de werking en impact van ontregelende acties kan helpen om de effectiviteit van dit soort acties te vergroten.

Veel aandacht voor radicale acties

Klimaatactivisten hebben het afgelopen jaar voor flink wat ophef gezorgd: in de media en de samenleving. Leden van Just Stop Oil besmeurden Van Goghs zonnebloemschilderij met soep, Extinction Rebellion lid Jelle de Graaf lijmde zich tijdens een live-uitzending vast aan de praattafel van Beau en grote groepen mensen blokkeerden meerdere malen de A12 in Den Haag. Sommige mensen reageren positief op dergelijke, ontregelende klimaatacties, anderen voelen weerstand en betogen zelfs dat het contraproductief is. Vorig jaar verscheen een artikel van de sociaal psychologen Simpson, Willer en Feinberg waarin via twee experimenten de effectiviteit van radicale acties werd onderzocht. Is het vervelende en ongemakkelijke gevoel dat zo’n actie oproept inderdaad contraproductief voor de klimaatzaak, of juist niet?

Het effect van radicale acties

Wanneer een deel van de klimaatbeweging ervoor kiest om radicale acties te ondernemen, kan dit verschillende effecten hebben. Het kan de aandacht vestigen op de urgentie en ernst van klimaatverandering, omdat radicale acties vaak de media halen en de publieke discussie stimuleren. Dit kan leiden tot een groter bewustzijn en betrokkenheid bij het onderwerp. Radicale acties kunnen daarnaast ook een negatief polariserend effect hebben. Ze kunnen het grote publiek en het gematigde deel van de beweging vervreemden of afschrikken, wat de mogelijkheid tot samenwerking en consensusvorming kan belemmeren. Dit wordt ook wel het ‘negative radical flank’ effect genoemd. Echter, naast een negatief effect kan er ook een ‘positive radical flank’ effect optreden waarbij ontregelende acties de acceptatie van gematigde groepen binnen de klimaatbeweging versterken.

Grotere steun voor gematigde bewegingen

Aan de hand van twee experimenten onderzochten Simpson en collega’s wat het effect was van radicale acties op de perceptie en acceptatie van meer gematigde groepen. In beide experimenten werden deelnemers random verdeeld over twee condities. In de ene conditie kregen deelnemers een verhaal te horen over een klimaatgroep met een gematigde agenda en vreedzame acties (o.a. langzaam uitfaseren fossiele bronnen en rustige protestmarsen) en in de andere conditie werden deelnemers geconfronteerd met een klimaatgroep met een disruptieve agenda en radicale acties (o.a. per direct stoppen met fossiele bronnen en beschadigen van eigendom van fossiele bedrijven). Deelnemers in de radicale klimaatgroep conditie ontwikkelden een significant positievere attitude ten aanzien van ‘mainstream’ klimaatgroepen dan deelnemers in de gematigde klimaatgroep conditie. De deelnemers in de radicale conditie zagen gematigde groepen als minder radicaal, zowel wat betreft aanpak als agenda, en ze konden zich beter identificeren met de gematigde groep en waren meer bereid de groep te ondersteunen en er bij aan te sluiten.

Het contrast effect als verklarend mechanisme

Wanneer radicale acties plaatsvinden aan de randen van een maatschappelijke beweging, kan dit fungeren als een “schok” voor de bredere samenleving. Het contrast tussen de radicale acties en de meer gematigde benaderingen van de overgrote meerderheid van de beweging lijkt ervoor te zorgen dat de gematigde groepen als meer acceptabel en redelijk worden gezien. Het publiek kan de radicale acties zien als een uitzondering en de nadruk leggen op de meer gematigde en vreedzame inspanningen van de bredere beweging. Dit kan de geloofwaardigheid en legitimiteit van de gematigde groepen vergroten, omdat ze in vergelijking met de radicalen als meer pragmatisch en constructief worden gezien.

Kortom

Radicale acties roepen vaak weerstand op, maar kunnen ook positieve gevolgen hebben voor het bewustzijn, de betrokkenheid en de samenwerking rond klimaatverandering. Via ontregelende acties kunnen klimaatactivisten een ruimte creëren voor gematigde groepen om zich te positioneren als bruggenbouwers tussen de extreme acties en het bredere publiek. Ze kunnen de rol op zich nemen van bemiddelaars, die proberen te begrijpen waarom radicale acties plaatsvinden en tegelijkertijd streven naar constructieve oplossingen binnen het bestaande systeem.

Meer weten?

Dit artikel is gebaseerd op onderstaande publicatie: Het volledige artikel van Simpson, Willer en Feinberg is getiteld ‘Radical flanks of social movements can increase support for moderate factions’ en verscheen in PNAS Nexus (2022). Je vindt het artikel hier.

Over de auteur

Reint Jan Renes is gedragswetenschapper en lector Psychologie voor een Duurzame Stad. Met zijn lectoraat doet hij, vanuit concrete vraagstukken uit de praktijk, onderzoek naar de gedragspsychologie achter duurzaamheid.

Mail mij 1x per maand een update over merken, marketing en communicatie

  • Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.