De hele dag door vergelijken we ons met anderen. Vaak doen we dit om in te schatten of we goed bezig zijn en om te achterhalen wat anderen van ons denken. Voor het versterken van ons zelfbeeld zijn neerwaartse vergelijkingen zeer functioneel (‘vergeleken met die ander doe ik het best aardig’), terwijl voor zelfverbetering opwaartse vergelijkingen meer effect hebben (‘vergeleken met die ander moet ik meer mijn best doen’). Een recente studie stelt dat mensen bij klimaat-gerelateerde gedragingen (bijvoorbeeld vliegen, vlees eten of kleding kopen) opvallend vaak de neiging hebben neerwaarts te vergelijken vanwege het morele karakter van het klimaatvraagstuk. Om ons goed te voelen, vergelijken we ons graag met mensen die minder klimaatvriendelijk zijn.
WAAROM IS DIT BELANGRIJK OM TE WETEN?
- Voor het versnellen van de transitie naar een klimaat-neutrale samenleving is het belangrijk dat mensen massaal klimaatvriendelijke keuzes maken.
- Sociale vergelijkingen (‘hoe doen anderen het’) zijn een belangrijke drijfveer voor de keuzes die mensen maken.
- Wanneer mensen zich vooral vergelijken met anderen die minder klimaatvriendelijk zijn (neerwaartse vergelijking), zijn ze minder geneigd hun gedrag te veranderen.
- Om mensen aan te zetten tot klimaatvriendelijk gedrag is het noodzakelijk interventies te ontwikkelen die de neiging tot opwaartse vergelijking stimuleren.
MOREEL GELADEN GEDRAG
Klimaatverandering en klimaat-gerelateerde gedragingen zijn morele vraagstukken. De keuzes die we binnen dit domein maken hebben veel effect op de samenleving, toekomstige generaties en onze biodiversiteit. Moraliteit wordt door veel mensen gezien als een kernconcept van hun identiteit (‘ik ben een goed persoon’). De meeste mensen proberen zichzelf te zien als een moreel correct persoon en trachten informatie te vermijden die het tegendeel suggereert. Zelfs wanneer neerwaartse vergelijkingen (‘ik doe het beter dan anderen’) bij morele vraagstukken lastig zijn, blijken mensen dit toch te prefereren boven moreel opwaarts vergelijken (‘anderen doen het beter dan ik’). Kortom, omdat klimaatvriendelijk gedrag moreel geladen is en mensen hun morele zelfbeeld willen versterken, is het te verwachten dat mensen zich voornamelijk neerwaarts vergelijken met anderen die zich minder klimaatvriendelijk gedragen.
WE KIJKEN GRAAG OMLAAG
In een recent artikel tonen psychologen Diel en Friese via drie verschillende onderzoeken overtuigend aan dat mensen aangaande klimaat-gerelateerde gedragingen niet alleen zichzelf veelvuldig vergelijken met anderen (‘hoe doen anderen het?’), maar ook dat ze dit voornamelijk neerwaarts doen; dus met anderen die ze als minder klimaatvriendelijk inschatten (‘slechter dan ik’). Deze neiging tot neerwaarts vergelijken week significant af van de resultaten die de onderzoekers vonden bij twee andere domeinen – sport en financiën – en bij een neutrale conditie. Daar bleek de verdeling van op- en neerwaartse vergelijkingen in balans te zijn. Ook blijkt dat mensen meer morele lading gaven aan klimaat-gerelateerde gedragingen dan aan financiële- en sport-gerelateerde gedragingen. Oftewel, het morele karakter van het klimaatvraagstuk lijkt mensen inderdaad aan te zetten tot het maken van meer neerwaartse vergelijkingen.
TO COAST OR NOT TO COAST …
Een neiging tot neerwaartse vergelijking kan een barrière vormen voor gedragsverandering. Als mensen van zichzelf vinden dat ze best goed bezig zijn, waarom zouden ze dan veranderen? Een verlaagde motivatie tot zelfverbetering als gevolg van een tevreden gevoel over eigen handelen wordt ook wel coasting genoemd. Aanvullende resultaten van Diel en Friese tonen aan dat in het klimaatdomein, vergeleken met andere domeinen, mensen trotser zijn op hun prestaties en minder gemotiveerd zijn zichzelf te verbeteren – oftewel inderdaad meer geneigd zijn tot coasting. Alhoewel over alle domeinen heen neerwaartse vergelijking gerelateerd was aan coasting, bleek deze relatie nu juist in het klimaatdomein minder sterk. Dus zelfs als mensen denken dat ze klimaatvriendelijker handelen dan anderen, dan hebben ze toch nog het gevoel niet genoeg te doen. Dit gevoel van tekortschieten ondanks neerwaartse vergelijking komt mogelijk voort uit het besef dat – wat we ook doen – we nog steeds niet genoeg doen om uit de klimaatcrisis te komen.
KORTOM
Klimaat-gerelateerd gedrag is moreel geladen en mensen hebben aangaande dit gedrag de neiging zich vooral neerwaarts te vergelijken met anderen. Neerwaartse vergelijkingen geven mensen een goed gevoel en triggeren de neiging om tevreden achterover te leunen (ook wel coasting genoemd). Je bent goed bezig dus waarom zou je veranderen? Opvallend genoeg lijkt juist binnen het klimaatdomein coasting minder sterk gerelateerd te zijn aan neerwaartse vergelijking. Mogelijk, omdat mensen beseffen dat ze als collectief nog steeds tekortschieten. Desondanks, is met betrekking tot het versnellen van de klimaattransitie het raadzaam mensen aan te zetten tot opwaartse vergelijking. Mensen kunnen de neiging tot sociaal scannen (‘wat doen anderen?’) niet uitzetten. Willen we vanuit deze neiging collectieve verandering op gang brengen, is het cruciaal dat mensen getriggerd worden meer te doen voor het klimaat. Daarvoor is opwaartse vergelijking een sterkere prikkel dan neerwaartse vergelijking. Welke strategieën hierbij het meest succesvol zijn? In een volgende blog duik ik dieper in de wetenschappelijke studies die laten zien hoe we mensen effectief kunnen verleiden tot opwaartse vergelijking.
Meer weten?
Dit artikel is gebaseerd op onderstaande publicatie:
Het volledige artikel van Diel en Friese is getiteld ‘Morally charged: Why people prefer to compare themselves with others who are less environmentally friendly than themselves’ en verscheen in Journal of Environmental Psychology (2024). Je vindt het artikel hier https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0272494424000914