Laat ik met de deur in huis vallen: de houdbaarheidsdatum van het tijdperk van technologische innovatie nadert. Zeker, de innovation rate is hoger dan ooit1. Zo neemt Generative AI in razendsnel tempo taken over en automatiseert deze. Met de Apple Vision Pro slaan we herinneringen op terwijl we ze beleven. The list goes on. Toch voel ik steeds meer weerstand bij het collectieve streven naar het technologisch optimaliseren van onze taken. In tijden waarin ‘alles kan’, maar vooral heel veel anders moet, lijkt mij de efficiëntieslag van het gebaande pad slechts het laaghangende fruit.
Innovatie die echt impact maakt brengt mensen in beweging
Dé innovatie waar deze tijd om vraagt bestaat niet uit algoritmes, maar heeft haar wortels in gedragswetenschap: het in beweging brengen van mensen om daadwerkelijk te veranderen. De maatschappelijke uitdagingen die we voor onze kiezen krijgen, zijn immers te groot om met technologische pleisters op te lossen. Iets goedkoper, iets sneller, of iets makkelijker; daar gaan we klimaatverandering, de groeiende sociale ongelijkheid, polarisatie en politieke onrust niet mee oplossen. Als we dat niet oplossen, ontstaan er scheuren in ons hele maatschappelijke systeem. Dat is nou niet iets dat we aan Generative AI kunnen uitbesteden.
Het creëren van een maatschappelijke beweging
Daarom pleit ik voor nieuwe denkbeelden die mensen in beweging brengen, als innovatie van deze tijd. Verandering begint vaak bij een aantal radicalen, die met een ander perspectief de gevestigde orde opschudden2. Zulke heel bijzondere mensen zijn schaars, maar zijn tegelijkertijd van alle tijden. Zo heeft iemand ooit de eerste stad opgericht. Was er een groepje ondernemers dat besloot dat slavernij moest stoppen3. En bedacht een boer dat van vlees genieten ook zonder dier moest kunnen4.
De uitdaging is om voorbij dat kleine groepje radicalen te komen. Het doorbreken van de conventies van de massa met een nieuw perspectief en het veranderen van de sociale normen. Alleen dan ontstaat er een grote, duurzame beweging met gemotiveerde mensen, die samen de wereld veranderen.
Goed voorbeeld doet goed volgen
Het goede nieuws is dat ook nu enthousiaste radicalen met impactvolle denkbeelden niet ontbreken. Een treffend voorbeeld is het concept ‘Morele Ambitie’, onlangs groots gepresenteerd door Rutger Bregman5. Met zijn boek lapt hij meteen een van de bekendste richtlijnen voor gedragsverandering aan zijn laars: terwijl we meestal streven naar het zo makkelijk mogelijk maken van verandering is zijn concept bepaald niet laagdrempelig. Maar wél impactvol. Hij roept namelijk op om te stoppen met rommelen in de marges en je leven écht om te gooien for the good cause. In het kort: stop met impactloze flutjobs, en zet je talent in voor een betere toekomst.
Een sterke combinatie gedragstechnieken
Bregman maakt hiervoor gebruik van een combinatie van zeer krachtige gedragstechnieken. Hij stelt mensen persoonlijk verantwoordelijk voor hun rol in de transitie naar een duurzamere wereld (acountability effect). Tevens laat hij met sterke voorbeelden zien dat je als individu of kleine groep ook echt impact kan maken (sense of agency). En de meest invloedrijke: hij verandert je perspectief over het leven dat je nu leidt. Waardoor niéts veranderen ineens een hoge drempel krijgt, want het rijmt niet meer met je denkbeeld (cognitieve dissonantie). Dus kom je in beweging!
De rol van technologie
Dát is nog eens innovatie. En hier komt technologie weer in beeld. Want ook al begon ik deze column kritisch over de focus op technologie, zie ik natuurlijk ook het belang ervan in. Bij het verenigen, inspireren en begeleiden van deze moreel ambitieuze talenten, kan technologie erg van pas komen. Bijvoorbeeld bij activistische games6 die daadwerkelijk in actie komen laagdrempeliger maken. En nog belangrijker: bij de ontwikkeling van nieuwe producten en services die onze wereld vooruithelpen.
Als het maar een middel is tot een groter gezamenlijk doel, en daar moeten we eerst voor in beweging komen. Dus laat je niet afleiden door shiny new things, en begin bij de kern. Een nieuw perspectief. Dat schijnen wij in de creatieve industrie goed te kunnen. Dus dat scheelt weer.
Meer weten?
Deze column is gebaseerd op onderstaande bronnen:
- Meer over de ontwikkeling van technologie vind je in de jaarlijkse Global Innovation Tracker rapporten van WIPO | Een overzicht van innovaties die het communicatievak permanent beïnvloeden en hun toepasbaarheid vind je terug in het boek ’23 Innovations in digital Communication’ door Paul Ketelaar, Jan Aarts en mij: Sanne Demir. Een paar jaar oud, maar nog steeds even relevant.
- Een overzicht van onderzoek naar adaptatie van innovatie: García-Avilés, J. A. (2020). Diffusion of innovation. The international Encyclopedia of media psychology, 1-8.
- Beter bekend als het Britse abolitionisme. Dit voorbeeld wordt uitgebreid besproken in het boek van Rutger Bregman, dat straks aan bod komt.
- Deze boer, Jaap Korteweg, heeft De Vegetarische Slager opgericht.
- Bregman, R. (2024) Morele ambitie, De Correspondent
- Een laagdrempelig voorbeeld is the Climate Game van de Financial Times waarin je probeert met de beste combinatie van beslissingen net zero te bereiken, voor 2050.