Meer tijd doorbrengen met familie en vrienden, diëten, meer sporten, en stoppen met roken; goede voornemens die ieder jaar rond oud en nieuw bovenaan staan in de eindejaarslijstjes. Steeds weer nemen we ons massaal voor het deze keer echt anders te doen. En ieder jaar blijkt het wéér niet te lukken. Helaas voor velen herkenbaar.
Talloze studies uit de gedragswetenschappen bevestigen dat het vertalen van goede intenties in gedrag een doorzettingsvermogen vereist dat we vaak niet op kunnen brengen. Ondanks de belofte van een goed gevoel, een strakker lijf, of een langer leven vallen we meestal al binnen een paar weken terug in ons oude, ongewenste gedrag. Dit roept naast een hoop frustratie en onvrede, de vraag op wat er voor nodig is om onze zelfcontrole en doorzettingsvermogen op een niveau te krijgen waardoor we het voorgenomen gedrag wél realiseren. Hoe kunnen we er voor zorgen dat we aan het einde van 2015 met tevredenheid terugkijken op een jaar waarin we sociaal waren, fitter en slanker zijn geworden en het eindelijk is gelukt echt te stoppen met roken?
Beschermen tegen verleidingen
In Psychological Science verscheen afgelopen jaar een mooi artikel van Schwartz et. al. waarin een negatief beloningssysteem werd onderzocht dat mensen zou helpen gezondere supermarktaankopen te doen. Eerdere studies hadden al laten zien dat positieve (financiële) prikkels er voor kunnen zorgen dat mensen gedragingen als sporten, diëten en niet roken, langer volhouden. Soms bleef het gedrag zelfs voortduren als de positieve beloning werd weggehaald, echter vaak viel men terug zodra er geen financiële prikkels meer waren.
Centraal in de studie van Schwartz et. al. stond het idee dat mensen vaak zelf wel weten dat ze niet zo wilskrachtig zijn en zichzelf graag beschermen tegen verleidingen. Zo blijken mensen bijvoorbeeld een irrationele voorkeur te hebben voor de aanschaf van gewone hoeveelheden sigaretten tegen een normale (vrij hoge) prijs in plaats van grotere hoeveelheden met bulkkorting. Ook kiezen ze regelmatig voor kleinere hoeveelheden fastfood zelfs als het net zo duur is als een grotere portie. Dit gedrag suggereert dat mensen in bepaalde situaties hun gebrekkige wilskracht onderkennen en er soms moedwillig voor kiezen zichzelf te beschermen tegen de overvloed aan verleidingen om hen heen.
De Odysseus aanpak
Het idee om je vrijheid te beknotten voor je eigen bestwil is niet nieuw. De Griekse dichter Homerus beschreef al 800 jaar voor Christus hoe het Odysseus lukte om zichzelf te beschermen tegen de verleidelijk zingende Syrenen. Hij beval de bemanning van zijn schip de oren met was te dichten, zodat zij het verleidelijke gezang niet konden horen en liet zichzelf aan de mast vastbinden. Zo hoorde hij de Sirenen zingen, zonder aan hun verlokkingen toe te kunnen geven.
Deze ‘Odysseus aanpak’ zijn Schwartz et. al. gaan testen onder klanten van een grote Zuid Afrikaanse supermarktketen. In hun studie was het geen scheepsmast waar de deelnemers zich aan lieten vastbinden, maar de belofte dat ze een substantieel bedrag zouden kwijtraken als ze een van te voren opgelegd gezond doel niet zouden halen. Aan hen werd de vraag voorgelegd of ze bereid waren een grote financiële bonus op het spel te zetten door zich te committeren aan een 5% aanschafgroei van gezonde producten vergeleken met hun eerdere aankopen. Specifiek ging het om het verlies van een financiële bonus waar ze vanwege hun lidmaatschap bij de supermarkt recht op hadden. Als ze meededen aan de studie liepen ze het risico geld kwijt te raken zonder dat er iets concreets positiefs tegenover stond, behalve dan natuurlijk de sociaal wenselijke situatie om met meer doorzettingsvermogen gezonde boodschappen te doen.
Resultaten
Kijkend naar de resultaten van de Schwartz et. al. studie vallen drie dingen op. Ten eerste, meer dan een derde (36%) van de mensen die werden benaderd voor deze studie committeerde zich aan het negatieve beloningssysteem. Wat suggereert dat mensen openstaan voor een systeem waarbij ze een boete krijgen wanneer ze zich niet aan hun belofte houden en – wanneer ze hun belofte wel inlossen – er niets concreets te winnen valt.
Ten tweede bleek uit een analyse van de aankopen over een heel jaar dat in de maand januari sowieso, los van welke toezegging dan ook, meer gezonde producten werden gekocht. In de maanden na januari daalde de aanschaf van gezonde producten naar het normale niveau. De goede voornemens aan het begin van het nieuwe jaar zijn mogelijk een verklaring voor dit (kortstondige) positieve resultaat.
Ten derde bleek de gecommitteerde groep in 6 maanden tijd significant meer gezonde producten aangeschaft te hebben dan de controlegroep. Interessant daarbij was dat de controlegroep uit twee subgroepen bestond. Een groep die zich simpelweg niet committeerde aan het te behalen doel (5% meer gezonde producten aanschaffen) en een groep die zich er wel aan committeerde, maar waarbij het verlies van de financiële bonus puur hypothetisch was. Een commitment met financiële consequenties blijkt dus een positief resultaat op te leveren in tegenstelling tot een kosteloze commitment.
Wat deze studie ons enerzijds leert is dat goede voornemens zonder voelbare consequenties amper standhouden. In de eerste paar weken lukt het misschien nog wel, maar daarna vallen we terug in ons oude patroon. Dus zéggen dat je iets gaat doen, heeft vrijwel geen waarde. Anderzijds laat de studie zien dat mensen soms hun eigen gebrekkige wilskracht erkennen en dan ook bereid zijn zichzelf – net als Odysseus – te beschermen tegen de verleidingen om hen heen. Vanuit een realistisch zelfbeeld zijn ze eerder bereid een situatie te creëren waarin het gemakkelijk is het goede te doen.
Dus om er voor te zorgen dat we aan het einde van 2015 met tevredenheid terugkijken op een jaar waarin we sociaal waren, fitter en slanker zijn geworden en het eindelijk is gelukt echt te stoppen met roken, hoeven we alleen maar te erkennen dat we het op wilskracht alleen niet redden en moeten we op zoek gaan naar een scheepsmast waar we ons stevig aan vastbinden.
Het volledige artikel van Schwartz, J., Mochon, D., Wyper, L., Maroba, J., Patel, D., & Ariely, D. is getiteld ‘Healthier by Precommitment’ en verscheen in Psychological Science (2014), 25(2), pp. 538-46. U vindt dit artikel hier (betaald).
Zie ook gerelateerd populair artikel in The New Yorker over ‘The Ulysses Strategy’ (December, 2014): http://www.newyorker.com/business/currency/ulysses-strategy-self-control