kennisbank item

Gezondheidsvoorlichting aan laaggeletterden

Publicatiedatum: 12 | 03 | 2014
Delen:

Nederland telt anderhalf miljoen laaggeletterden. Een omvangrijke groep mensen die moeite heeft met lezen en schrijven. Voor communicatieprofessionals is het een grote uitdaging om succesvol te communiceren met deze doelgroep. Simpelweg overtuigen is tegenwoordig niet meer het primaire doel, de overheid wil dat burgers zelf geïnformeerde beslissingen nemen. De informatie die de keuze voor een hypotheek, politieke stem of kankerscreening zou moeten ondersteunen, is echter vaak geschreven en dus een probleem voor laaggeletterden. Toch zijn er tal van mogelijkheden om geschreven informatie toegankelijk te maken, met geïnformeerde beslissingen tot gevolg. Bijvoorbeeld jargon vervangen door eenvoudige taal, illustraties toevoegen en diagrammen vereenvoudigen.

Heldere communicatie voor laaggeletterden
Onderzoekers aan de universiteit van Sydney onderzochten onder laaggeletterden de effectiviteit van aangepaste informatiematerialen. Ze ontwikkelden een uitgebreid informatiepakket over darmkankerscreening met als doel de kennis over de persoonlijke voor- en nadelen van de screening te vergroten. Hierin werd alleen eenvoudige taal gebruikt, jargon vermeden en een verklarende woordenlijst van medische termen bijgevoegd. Ook werden illustraties en versimpelde diagrammen toegevoegd. Twee derde van de 572 deelnemers ontving vervolgens een aangepast pakket, terwijl de overige deelnemers het standaard informatiemateriaal ontvingen.

De uitkomsten van deze studie lieten zien dat laaggeletterden die het aangepaste informatiepakket hadden ontvangen aanzienlijk vaker voldoende kennis hadden over de voor- en nadelen van screening (56% van de ontvangers) dan mensen die het standaard informatiemateriaal hadden gekregen (19% van de ontvangers). Ook het aantal geïnformeerde keuzes nam toe, met 34% voor de ontvangers van het aangepaste pakket en 12% in de controlegroep. Er is sprake van een geïnformeerde keuze wanneer mensen niet alleen voldoende kennis hebben, maar ook wanneer de mening over de screening (attitude) overeenkomt met het daadwerkelijke gedrag. Dus deelname aan screening bij een positieve attitude en afzien van deelname bij een negatieve attitude. De totale deelname aan de screening was in de groep die het aangepaste informatiepakket kreeg overigens wel lager. Blijkbaar zorgde een toename van relevante kennis ervoor dat een deel van de laaggeletterden minder persoonlijke voordelen zag en daardoor besloot niet deel te nemen aan de screening.

Geen negatief effect voor hoger opgeleiden
Het positieve effect van dergelijke aanpassingen in de informatievoorziening voor mensen met weinig kennis van gezondheid (health literacy) bleek ook uit een onderzoek dat ik onlangs zelf met een aantal collega’s uitvoerde. Deelnemers met weinig gezondheidskennis bleken meer informatie over darmkankerscreening te onthouden wanneer dit in eenvoudige, actief geformuleerde taal werd aangeboden. Bij complexe informatie bleek het toevoegen van illustraties een positief effect te hebben op herinnering. In dit onderzoek namen wij echter ook mensen met goed ontwikkelde gezondheidskennis mee. Het bleek dat communicatie in eenvoudige, heldere taal geen negatief effect heeft op deze groep. Er bestaat dus geen risico, zoals veelal wordt verondersteld, dat informatievoorziening in eenvoudige taal negatief zou worden geëvalueerd door hoger opgeleiden.

Streven naar kennisvergroting
Relevante kennis verschaffen wordt dus steeds belangrijker. Voor communicatieprofessionals in de publieke sector ligt er, rekening houdend met het grote aandeel laaggeletterden in Nederland, hierbij de uitdaging om informatie zo toegankelijk mogelijk aan te bieden. Helder taalgebruik zonder jargon, beperkte tekstlengte en gebruik van illustraties en simpele diagrammen kunnen hierbij helpen. Voor zowel de houding ten opzichte van het aangeboden voorlichtingsmateriaal als het maken van een geïnformeerde keuze, is heldere communicatie het meest effectief. Zodat mensen uiteindelijk zelf een weloverwogen keuze kunnen maken.        

Het volledige artikel van Smith, Trevena, Simpson, Barratt, Nutbeam en McCaffery is getiteld ‘A decision aid to support informed choices about bowel cancer screening among adults with low education: Randomised controlled trial’ (2010) en verscheen in BMJ: British Medical Journal. Dit artikel vindt u hier.

Het volledige artikel van Meppelink, Smit, Buurman en Van Weert is getiteld ‘Adapting Health Messages to Health Literacy Level: the Role of Text Difficulty and Illustrations’ (2014) en is gepresenteerd op de International Conference of Communication Healthcare in Montreal, oktober 2013.

Over de auteur

Dr. Corine Meppelink is universitair docent bij de afdeling Communicatiewetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. Zij promoveerde op een onderzoek naar de manier waarop gezondheidsinformatie het beste kan worden gecommuniceerd naar mensen met lage en hoge gezondheidsvaardigheden.

Mail mij 1x per maand een update over merken, marketing en communicatie

  • Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.