kennisbank item

Factcheckers en Storytelling

Publicatiedatum: 16 | 02 | 2017
Delen:

Lucas-HulsebosNa nog maar nauwelijks bekomen te zijn van de Brexit en de veelbesproken zegetocht van Donald Trump, zijn we ons nu aan het opmaken voor de verkiezingen in Nederland. Tijdens dergelijke momenten valt mij de rol van zogenaamde factcheckers steeds meer op. Via www.factcheck.org kan ik precies volgen of iets dat gezegd wordt door een Amerikaanse politicus ook wel écht waar is.

Het bestuderen van deze site leert me dat er behoorlijk wat bij elkaar wordt gelogen, maar gelukkig is er in ieder geval niet één persoon in het bijzonder die dat beter – of juist slechter – kan dan de rest. Ook denk ik ondanks dit besef nog steeds niet: waar zijn we nu beland, nu we politici niet meer volledig kunnen vertrouwen?! En is dat nu niet juist de reden van het succes van deze ‘nieuwe’ politici? We wisten immers al lang dat er vaak wat vrijzinnig wordt omgegaan met de werkelijkheid.

Ook in communicatie wordt behoorlijk wat bij elkaar gelogen. Meerdere factchecking programma’s laten me iedere week weer zien dat de claims op verpakkingen of in reclame bij nader onderzoek geen stand houden. Fruit blijkt niet altijd écht fruit en een verwacht rendement heeft niets te maken met de daadwerkelijke verwachtingen die we hebben. Misschien zijn wij als consumenten heel goed in staat om het kaf van het koren te scheiden en geloven we gewoon wat we willen geloven. Persoonlijk eet ik bijvoorbeeld graag perenijsjes en denk daarbij gemakshalve dat het helpt om mijn dagelijkse aanbevolen portie fruit te consumeren.

In het kader van factchecking heb ik afgelopen week het Marketing Information Event gevolgd en het is opmerkelijk hoe vaak zogenaamde ‘feiten’ ook echt voor waarheid worden aangenomen. Een veel gebruikte uitspraak is: “De wetenschap heeft aangetoond …”. Mijn conclusie is dat na deze zin vaak de grootst mogelijke onzin wordt verkondigd. Iedereen kent uiteraard het volledig bij elkaar verzonnen verhaal van de verborgen, subliminale boodschappen in bioscoopreclame en het geweldige effect dat dit zou hebben op de verkoop. Een mooi verzonnen verhaal dat het nog steeds goed doet om aan te tonen dat iets dat er niet is er toch zou kunnen zijn. Ook was het interessant om te zien hoe het werk van Byron Sharp tegenwoordig steeds vaker wordt gebruikt om iedere vorm van onderzoek te verklaren.

In opdracht van ING hebben we bij DVJ Insights een mooi onderzoek mogen uitvoeren over de manier waarop journalisten en pr-professionals omgaan met het checken van feiten. In de afgelopen jaren zien we dat feiten steeds minder vaak op waarheid worden getoetst en plaatsmaken voor crowdchecking. Het gaat minder om de feiten en meer om de interpretatie van deze feiten. Journalisten maken zich steeds minder zorgen om de ‘échte’ waarheid, maar steeds meer om hoe mensen omgaan met deze feiten. Sociale kanalen worden gebruikt om te checken of er een kern van waarheid in de boodschap schuilt, en dat is vaak voldoende voor publicatie. Wij als consumenten moeten dan maar goed in staat zijn om te beoordelen of deze informatie aansluit op de bestaande kennis.

Ik probeer de neiging om steeds te praten over de feiten te onderdrukken, want veel feiten kloppen niet of zijn op zijn minst anders bedoeld. Wetenschappelijk onderzoek kan iets hebben aangetoond, maar dan moet het wel op de juiste wijze geïnterpreteerd en gepresenteerd worden. Ik luister graag naar de verhalen van mensen, zowel van klanten als van consumenten. Ik hoop echter dat we door het woud aan verhalen wel altijd scherp blijven en ons realiseren dat veel van deze verhalen niet per se de hele waarheid vertellen.

Over de auteur

Lucas Hulsebos is mede-eigenaar van marktonderzoekbureau DVJ Insights en heeft de dagelijkse leiding over het bureau. Van 2015 tot 2019 maakte Lucas deel uit van de Raad van Advies van SWOCC.

Mail mij 1x per maand een update over merken, marketing en communicatie

  • Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.