kennisbank item

Beste communicatiestrategie voor gewenst gedrag

Publicatiedatum: 27 | 03 | 2018
Delen:

‘Eigenlijk best gek hè… dat je op veel meer plekken sigaretten kunt kopen dan brood?’. Deze nieuwste anti-rook campagne[1] is een voorbeeld van een subtiele uiting om ‘ongewenst’ gedrag aan te kaak te stellen. De (rokende) consument wordt via kleine, opvallende feitjes aangezet tot nadenken, om vervolgens zelf de conclusie te trekken dat roken abnormaal is. Bijna iedere dag zien we uitingen die duidelijk maken wat wel en niet gewenst is. Vaak gaat dat dus subtiel, maar soms ook heel expliciet zoals bijvoorbeeld de ‘Roken is zóóó’ campagne uit 2013[2]. Maar welke communicatiestrategie is het meest effectief in het aanzetten tot gewenst consumentengedrag?

[1] De tekst loopt door onder de video ‘Eigenlijk best gek, hé?’.

[2] De tekst loopt door onder de video ‘Roken is zóóó’.

Waarom is dit belangrijk om te weten?

  • De meest effectieve communicatiestrategie voor gewenst gedrag is het toepassen van een negatief frame en daarnaast te benoemen wat andere mensen vinden dat juist is (injunctieve norm). Een voorbeeld van zo’n bericht is: De meeste mensen vinden dat snoep eten wanneer je trek hebt een slecht idee is. Probeer minder snoep te eten, want snoep eten is slecht.
  • Wil je liever beschrijven wat andere mensen doen (descriptieve norm)? Kies dan voor een positief frame. Bijvoorbeeld: Kies net als 75% van de mensen voor fruit wanneer je trek hebt in een snack.

Sociale normuitingen
Om de vraag te beantwoorden welke communicatiestrategie het meest effectief is in het aanzetten tot gewenst consumentengedrag, voerden Mollen en collega’s een onderzoek uit. Ze keken daarbij naar sociale normuitingen. Heel simpel gesteld, wordt in normcommunicatie een onderscheid gemaakt tussen:

  1. De descriptieve norm. Beschrijven wat anderen doen: ‘Meer dan 100.000 mensen doen al mee’.
  2. De injunctieve norm. Beschrijven wat anderen vinden dat we zouden moeten doen: ‘De meeste mensen in uw omgeving vinden dat u mee moet doen’.

Ze onderzochten niet alleen welke norm – descriptief of injunctief – effectiever is, maar ook welke toon –positief of negatief – meer overtuigend werkt in (gezondheids)campagnes.

Descriptieve normen: wat doen anderen?
Bij descriptieve normen kost het de consument minder moeite de boodschap te verwerken dan bij injunctieve normen. Kennis over wat andere consumenten doen, dient als voorbeeld voor het maken van keuzes. Het gedrag van anderen triggert jouw gedrag. Deze norm is dan ook goed in situaties waarin de consument twijfelt hoe hij zich moet gedragen. Het speelt in op de behoefte om bij ‘de groep’ te willen horen.

Injunctieve normen: zet aan tot nadenken
Injunctieve normen daarentegen vragen meer inspanning om te verwerken, omdat er vaak een conflict opgelost moet worden tussen dat wat moet en dat wat je eigenlijk wilt. Een injunctieve norm zet aan tot nadenken en tot het maken van een weloverwogen keuze.

Het onderzoek
Om de effectiviteit van normcommunicatie te onderzoeken, voerden ze een experiment uit. Het experiment richtte zich op de beïnvloeding van de motivatie en keuze voor een gezonde of ongezonde snack. Er werden vier verschillende uitingen toegepast:

  • Negatief-injunctief: De meeste mensen zijn van mening dat je geen snoep moet eten wanneer je trek hebt in een snack: probeer minder snoep te eten, want snoep eten is slecht.
  • Positief-injunctief: De meeste mensen zijn van mening dat je fruit moet eten wanneer je trek hebt in een snack: probeer meer fruit te eten, want fruit eten is goed.
  • Negatief-descriptief: Meer dan 75% van de mensen geeft aan bijna nooit snoep te eten wanneer ze trek hebben in een snack.
  • Positief-descriptief: Meer dan 75% van de mensen geeft aan vaak fruit te eten wanneer ze trek hebben in een snack.

Communicatiestrategievs.  Communicatiestrategie

Wat bleek?
De injunctieve norm (‘meeste mensen zijn van mening’) is gebaat bij een negatief frame (‘eet geen snoep’), terwijl de descriptieve norm (‘meer dan 75%’) gebaat is bij een positief frame (‘ze eten vaker fruit’). Daarnaast bleek dat de negatief injunctieve norm ervoor zorgt dat mensen geneigd zijn meer fruit te eten. Terwijl de positief injunctieve norm juist leidt tot ongezondere keuzes (meer snoep).

De meest effectieve communicatiestrategie
Kortom, ook al krijgen we vaak te horen dat het goed is consumenten vooral te vertellen wat ze wél moeten doen, laat dit onderzoek zien dat een ‘doe dit niet’ boodschap gecombineerd met een injunctieve norm (‘veel mensen vinden dit ook’) een krachtig middel kan zijn om mensen aan te zetten tot gewenst gedrag. Dus om de ‘Eigenlijk best gek hé’ campagne nog effectiever te laten zijn, kan het goed zijn te benadrukken dat inmiddels bijna iedereen het gek vindt dat we nog op zoveel plekken mogen roken en deze constatering extra kracht bij te zetten door de slogan ‘rook niet’.

Het volledige artikel van Mollen, Holland, Ruiter, Rimal & Kok is getiteld ‘When the frame fits the social picture: The effects of framed social norms messages on healthy and unhealthy food consumption’ en is gepubliceerd in Communication Research, (online first) 1-33. U vindt dit artikel hier (betaald).

Over de auteur

Reint Jan Renes is gedragswetenschapper en lector Psychologie voor een Duurzame Stad. Met zijn lectoraat doet hij, vanuit concrete vraagstukken uit de praktijk, onderzoek naar de gedragspsychologie achter duurzaamheid.

Mail mij 1x per maand een update over merken, marketing en communicatie

  • Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.