Typ een kwaaltje in Google en je krijgt een lange lijst met zoekresultaten. Hoewel de kans groot is dat je een antwoord op je vraag zult vinden, is er één ding dat zeker is: zin en onzin staat online kris kras door elkaar. Een mooi vormgegeven website kan zomaar onbetrouwbaar zijn. Immers, in tegenstelling tot informatiefolders of andere traditionele bronnen van gezondheidsinformatie, wordt de inhoud van een website niet door een medische autoriteit gecontroleerd. Met veel onjuiste informatie tot gevolg. De grote vraag hier is dan ook: hoe zorg je ervoor dat consumenten de juiste websites selecteren uit die lange resultatenlijst?
Het beoordelen van betrouwbaarheid
Om consumenten te helpen online gezondheidsinformatie op waarde te schatten, bestaan er zogenoemde kwaliteitscriteria. Hieronder vallen bijvoorbeeld het vermelden van de auteur, zijn of haar affiliatie en functie, de datum van de laatste update en het plaatsen van een kwaliteitslabel. Probleem is echter dat deze criteria nauwelijks worden gebruikt door consumenten. Eerder onderzoek heeft aangetoond dat zij liever afgaan op hun gevoel en websites beoordelen op basis van heel andere factoren, zoals de positie in de resultatenlijst, de layout van de website, of de mate waarin informatie overeenkomt met hun eigen ideeën.
Het letten op onjuiste criteria is een probleem, want als consumenten handelen naar onbetrouwbare gezondheidsinformatie kan dat zomaar een verkeerde diagnose of andere gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. De vraag is nu of mensen niet weten op welke factoren ze moeten letten of dat ze er simpelweg geen belang aan hechten. Voor beide ideeën is iets te zeggen; de huidige checklists voor kwaliteitscriteria zijn vaak lang en technisch en hierdoor slecht toegankelijk voor de gemiddelde consument. Maar onderzoek liet ook zien dat mensen die wel over de juiste kennis beschikken, vaak de motivatie missen om deze te gebruiken wanneer zij het internet afstruinen. Daarom onderzochten wij door middel van een experiment op welke manier consumenten het beste kunnen worden overtuigd om gezondheidsinformatie op een juiste manier te evalueren.
Informeren of waarschuwen?
In ons online onderzoek vroegen we deelnemers twee websites over diabetes te evalueren. De ene website bevatte veel kwaliteitskenmerken, de tweede nauwelijks. Voorafgaand aan de evaluatietaak kreeg men random één van de vier voorlichtingsboodschappen te zien. Deze bestonden uit (1) een serie heldere tips die aangeven waar je op moet letten als je online gezondheidsinformatie evalueert, (2) een serie waarschuwingen om niet te varen op layout of ranking, (3) een combinatie van tips en waarschuwingen of (4) geen boodschap, dit was de controlegroep. We verwachtten dat de serie tips zou leiden tot een betere evaluatie, maar dat een combinatie van tips en waarschuwingen nog effectiever zou zijn, omdat mensen niet alleen geïnformeerd maar ook gemotiveerd zouden raken.
De resultaten van het onderzoek laten zien dat consumenten die de tips te zien kregen – al dan niet gecombineerd met de waarschuwing – de kwaliteit van de websites als beste inschatten. Hieruit valt te concluderen dat het met name belangrijk is om consumenten op een toegankelijke manier te informeren over kwaliteitscriteria, en dat extra waarschuwingen niet nodig zijn. Echter, we vonden ook dat dit alleen opging voor mensen met adequate gezondheidsvaardigheden. Onder mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden – die doorgaans meer problemen ervaren met het evalueren van gezondheidsinformatie, maar ook 25% van de beroepsbevolking vormen – hadden de tips en waarschuwingen geen effect.
Concrete tips in een aantrekkelijk format
Op basis van de resultaten van ons onderzoek kunnen we dus vaststellen dat het belangrijk is om bekende kwaliteitscriteria van online gezondheidsinformatie op een toegankelijke manier aan een breed publiek te communiceren. Daarnaast moet er worden onderzocht hoe we het gebruik van kwaliteitscriteria niet alleen kunnen promoten onder consumenten met adequate gezondheidsvaardigheden, maar ook de groep met beperkte gezondheidsvaardigheden effectief kunnen bereiken. Een mogelijke oplossing hiervoor zou kunnen zijn om de tips te communiceren in de vorm van afbeeldingen of video’s in plaats van tekst.
Het volledige artikel van Diviani en Meppelink is getiteld ‘The impact of recommendations and warnings on the quality evaluation of health websites: An online experiment’. Het paper is gepubliceerd in Computers in Human Behavior (in press). U vindt dit artikel hier (betaald).