Wat is waar? Met de grote hoeveelheid informatie die we dagelijks via (sociale) media ontvangen, wordt het steeds moeilijker om waarheid van onzin te onderscheiden. Veel media gebruiken dan ook factcheckers om het publiek hierbij te helpen. Bekend zijn de Truth-O-Meter van de Amerikaanse site PolitiFact, de Pinokkio’s van de Amerikaanse krant Washington Post (waarbij geldt: hoe meer Pinokkio’s een uitspraak krijgt, hoe groter de leugen), en de rubriek “Klopt dit wel?” uit de Volkskrant. Maar vinden deze factcheckers ook hun weg naar het publiek?
Selectief delen?
Een eerste voorwaarde voor correctie van een onjuiste claim is immers dat het publiek leert over het bestaan en de inhoud van een factcheck. De Amerikaanse onderzoekers Jieun Shin en Kjerstin Thorson bestudeerden hoe factchecks worden gedeeld via sociale media. Hierbij introduceerden ze de hypothese van ‘selectief delen’. De onderzoekers verwachtten namelijk dat factchecks niet evenredig worden gedeeld, maar dat het delen afhangt van de positie van degene die de factcheck (al-dan-niet) deelt in combinatie met de inhoud van de factcheck. Hun hypothese was dan ook dat iemand een factcheck eerder deelt als deze de bestaande mening bevestigt. Dat gebeurt wanneer een factcheck positief is over een uitspraak van iemand uit de eigen groep (de in-groep) of wanneer de factcheck negatief is over een uitspraak van iemand uit een andere groep (de out-groep).
Om deze hypothese van het selectief delen van factchecks te testen, analyseerden de onderzoekers 194 factchecks over de Amerikaanse presidentsverkiezingen uit 2012. Ze keken hierbij specifiek naar factchecks over uitspraken van de Democratische kandidaat Barack Obama en de Republikeinse kandidaat Mitt Romney. Als een factcheck expliciet duidelijk maakte dat een uitspraak waar of onwaar was, dan classificeerden de onderzoekers deze, afhankelijk van de inhoud, als positief voor de Democraten of positief voor de Republikeinen. Een factcheck die bijvoorbeeld duidelijk stelde dat een uitspraak van Obama waar was of een uitspraak van Romney onwaar was, werd gecodeerd als positief voor de Democraten. Factchecks die ambigu waren (bv. een oordeel als ‘gedeeltelijk waar’) werden als neutraal geclassificeerd.
Het bleek dat er 93.578 tweets over deze 194 factchecks werden gepost door 55.869 unieke gebruikers. De onderzoekers keken naar de tijdlijn van deze gebruikers om hun politieke positie te bepalen. Als een gebruiker overwegend positiever over de Democraten dan de Republikeinen tweette, werd deze als Democraat gezien. Gebruikers die overwegend positiever over de Republikeinen dan over de Democraten tweetten, werden als Republikein gezien. En gebruikers uit wiens tweets geen voorkeur sprak voor één van beide partijen of die onvoldoende eerdere politieke tweets hadden geplaatst om een voorkeur te kunnen bepalen, werden als neutraal gezien.
Het delen van factchecks
De resultaten van de studie lieten zien dat twitteraars vooral factchecks deelden die positief waren voor hun eigen groep. Zo vonden de onderzoekers dat Democratische twitteraars factchecks die positief waren voor de Democraten (d.w.z. positief over Obama of negatief over Romney) eerder deelden dan Republikeinen of neutrale twitteraars. Voor factchecks die positief waren voor de Republikeinen was dit omgekeerd: deze werden eerder gedeeld door Republikeinse twitteraars dan door Democraten of neutralen.
De onderzoekers keken niet alleen naar het delen van factchecks, maar ook naar de opmerkingen die Twitteraars bij de factchecks plaatsten. Hierbij vonden ze een vergelijkbaar patroon voor opmerkingen waarin de factcheck op een extreem negatieve manier werd bekritiseerd: Twitteraars plaatsten dit soort opmerkingen vooral als de factcheck positief uitpakte voor de kandidaat van de andere partij (de out-groep).
Maar er waren ook verschillen tussen beide groepen. Ten eerste was een grote meerderheid van 73.79% van de twitteraars in de dataset een Democraat. Hiermee was de groep Democraten in de dataset dan ook veel groter dan de Republikeinen (9.79% van alle twitteraars) en neutralen (16.42% van alle twitteraars). En de onderzoekers vonden ook dat Democraten op een andere manier met factchecks omgingen dan de Republikeinen. Zo tweetten beide groepen vaker over factchecks die positief waren over hun eigen kandidaat (de in-groep). Maar alleen Republikeinen tweetten ook vaker over factchecks die negatief waren over de out-groep. En tot slot vonden de onderzoekers ook dat een relatief groter percentage Republikeinen extreem negatief was over de factchecks dan Democraten of neutralen.
Implicaties voor PR
Via sociale media en via persberichten delen merken belangrijke informatie met de pers, consumenten en andere stakeholders. Factcheckers controleren of deze uitspraken kloppen. Hiermee probeert een factchecker om objectieve informatie te introduceren in het publieke debat, en het publiek de mogelijkheid te bieden om een feitelijke afweging te maken van de informatie. Maar het onderzoek van Shin en Thorson laat zien dat gebruikers van sociale media – als ze een betrokkenheid hebben bij de inhoud van de factcheck – op een subjectieve manier met factchecks omgaan. Factchecks die positief uitpakken voor de in-groep worden vaker gedeeld, terwijl factchecks die positief uitpakken voor de out-groep juist vaker worden bekritiseerd. Hiermee kan het selectief delen van factchecks bijdragen aan het in stand houden van verschillen groepen.
Het volledige artikel van Jieun Shin en Kjerstin Thorson is getiteld ‘Partisan selective sharing: The biased diffusion of fact-checking messages on social media’ en is in druk bij het Journal of Communication. U vindt het artikel hier.